Projektowanie, w zależności od dziedziny, może mieć różne cele: począwszy od zapewnienia istotnych dla użytkownika wartości, jakimi są funkcjonalność, trwałość i użyteczność, przez dostarczenie walorów estetycznych i oszczędności ekonomicznych, zwiększenie dostępności, innowacyjności i inkluzywności, aż po rezultaty ważne z punktu widzenia wprowadzającego produkt na rynek – zwiększenie sprzedaży i przychodów. Z biegiem czasu do głosu coraz częściej i wyraźniej dochodzi potrzeba uwzględnienia w projektowaniu wpływu na środowisko w taki sposób, by zużywać mniej i korzystać oszczędniej. Pytanie, czy w obliczu globalnego kryzysu klimatycznego wystarczy „szkodzić mniej”?

Gdyby zadać to pytanie Williamowi MacDonough i Michaelowi Braungartowi, autorom koncepcji cradle to cradle (do kołyski do kołyski), stanowczo by zaprzeczyli. Życiowe drogi niemieckiego chemika i amerykańskiego architekta przecięły się w 1991 r., gdy prowadzona w czasie przyjęcia pogawędka o wadliwej konstrukcji obuwia, składającego się z trudnego pod względem recyklingu połączenia materiałów naturalnych i syntetycznych, szybko przeistoczyła się w żarliwą dyskusję o kompletnie błędnym podejściu do projektowania – począwszy od opakowań po środki transportu, infrastrukturę i budynki. Świat pełen był rzeczy, które nigdy nie były projektowane z myślą o ich dalszym wykorzystaniu, rzeczy, które w najlepszym wypadku, dzięki próbom recyklingu, w drodze na składowisko odpadów zaliczyły 1 lub 2 dodatkowe przystanki.

Losy MacDonough’a i Braungarta splotły się na długo zanim ukuto termin „gospodarka o obiegu zamkniętym”, a jednak synergia ich doświadczeń zaowocowała niezwykle śmiałą koncepcją – postulatem by wyeliminować termin „odpady”. Dokładnie tak – nie zredukować, nie zminimalizować czy unikać odpadów, ale wyeliminować zupełnie ich koncepcję za pomocą właściwego projektowania. Jego zasady autorzy opisali szczegółowo w 1992 r. w opracowanych z myślą o organizacji wystawy światowej Expo 2000 w Hanowerze, wytycznych projektowania znanych jako „The Hannover Principles”. Do głównych (i wciąż aktualnych) wytycznych należą m.in.:

• uznanie prawa ludzkości i natury do współistnienia w zdrowych, wspierających, różnorodnych i zrównoważonych warunkach,
• branie odpowiedzialności za konsekwencje decyzji projektowych dotyczących dobrostanu ludzi i trwałości ekosystemów oraz ich prawa do współistnienia,
• eliminacja odpadów,
• tworzenie bezpiecznych przedmiotów o długoterminowej wartości, których utrzymanie i zagospodarowanie nie będzie obciążać ryzykiem przyszłych pokoleń,
• czerpanie energii ze źródeł odnawialnych,
• zrozumienie ograniczeń projektowania.

W 2002 roku wspólne rozważania autorów zostały zebrane w publikacji „Cradle to cradle”, która podważa dotychczasowe liniowe modele produkcyjne (cradle to grave – od kołyski do grobu) i zasady uniwersalnego projektowania, kwestionuje podejście „szkodzić mniej” i krytykuje koncepcję recyklingu jako panaceum na wszystkie bolączki fatalnego designu. W zamian autorzy podejścia „od kołyski do kołyski” proponują, by w centrum projektowania stawiać długofalową wartość, która nie zaburza równowagi między ludźmi a naturą, a proces projektowania rozpoczynać z myślą o przyszłości i ponownym wykorzystaniu. Można śmiało powiedzieć, że podejście „cradle to cradle” (C2C) jest manifestem nowoczesnego projektowania zachęcającego do zmiany sposobu myślenia o produkcji i konsumpcji.

Wizja roztoczona przez autorów może sprawiać wrażenie marzycielskiej, ale w rzeczywistości ich postulaty zostały przekute w konkretną metodologię weryfikacji i certyfikacji produktów i przedsiębiorstw pod kątem spełniania wymogów C2C uwzględniających takie element jak wpływ materiału na zdrowie, obieg zamknięty produktu, energia odnawialna i zarządzanie emisją dwutlenku węgla, gospodarka wodna i ochrona gleb oraz sprawiedliwość społeczna. Cradle to Cradle Products Innovation Institute tworzy społeczność ponad 500 marek i producentów z branż takich jak budownictwo, meblarstwo, tekstylia, elektronika, motoryzacja czy opakowania, certyfikowanych w kilku kategoriach (Cradle to Cradle Certified, C2C Certified® Material Health lub C2C Certified® Circularity certification) na kilku poziomach (platinum, gold, silver, bronze). Jak dotąd certyfikat uzyskało ponad 34 tys. produktów, a wśród firm, które podjęły się procesu certyfikacji nie brakuje polskich przykładów takich jak Arctic Paper Kostrzyn S.A. (producent papieru), Aliplast (producent aluminiowych systemów okienno-drzwiowych), Rockfon/Rockwool Polska sp. z o.o. (producent płyt akustycznych) czy Tarkett Polska (producent podłóg).

Firmy, które już dziś wdrażają zasady cradle to cradle, nie tylko minimalizują swój wpływ na środowisko, ale także budują przewagę konkurencyjną i zrównoważony model biznesowy. Globalne marki udowodniły, że ekoprojektowanie z myślą o przyszłości produktu jest możliwe – czas do nich dołączyć. Zamiast „szkodzić mniej”, pora projektować tak, by natura i biznes mogły współistnieć w harmonii.

Nasza firma oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie projektowania zrównoważonych produktów. Skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się, jak możemy wspierać Twoje działania w tym zakresie. 

dr Agnieszka Sadowska-Konczal 

Eksperta ds. GOZ 

agnieszka.sadowska@zerowasteconsulting.pl