Różnorodność biologiczna to termin obejmujący całość życia na Ziemi, począwszy od genów, poprzez gatunki, aż po całe ekosystemy. To złożony system, który zapewnia równowagę ekologiczną i umożliwia funkcjonowanie procesów, od których zależy życie na naszej planecie. Zróżnicowanie to obejmuje nie tylko bogactwo gatunków roślin i zwierząt, ale także mikroorganizmów oraz genów, które odpowiadają za zdolność organizmów do adaptacji i przetrwania w zmieniających się warunkach.
Często mówi się o wpływie firm na środowisko naturalne, zwracając uwagę na ich rolę w degradacji ekosystemów czy emisji zanieczyszczeń. Jednak w rzeczywistości zależność ta działa w obie strony – przyroda ma ogromny wpływ na firmy, które są od niej w dużym stopniu zależne. Stabilne ekosystemy zapewniają surowce, wodę, czyste powietrze i inne kluczowe zasoby niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej. Kiedy różnorodność biologiczna jest zagrożona, firmy stają w obliczu ryzyka, które mogą wpłynąć na ich zdolność do funkcjonowania i rozwoju. Zrozumienie tej wzajemnej zależności jest kluczowe dla budowania strategii, które nie tylko minimalizują negatywny wpływ na środowisko, ale również chronią przyszłość biznesu poprzez dbanie o zdrowie ekosystemów, od których jest on zależny.
Znaczenie różnorodności biologicznej jest nieocenione, ponieważ stanowi podstawę do zapewnienia podstawowych usług ekosystemowych, takich jak oczyszczanie powietrza, wody, produkcja żywności, a także regulacja klimatu. Ekosystemy o dużej bioróżnorodności są bardziej odporne na zakłócenia i szybciej wracają do równowagi po wystąpieniu sytuacji takich jak susze czy choroby.
W kontekście działalności biznesowej różnorodność biologiczna odgrywa kluczową rolę. Przykładowo, rolnictwo w dużej mierze zależy od owadów zapylających, takich jak pszczoły. Szacuje się, że około 75% światowych upraw rolniczych jest przynajmniej częściowo zależnych od zapylania przez owady, co przekłada się na produkcję żywności – od owoców i warzyw po orzechy i nasiona. W samej Europie od pracy tych owadów uzależnionych jest ponad 4 000 odmian warzyw.
Przemysł farmaceutyczny również czerpie korzyści z bogactwa roślin. Wiele nowoczesnych leków pochodzi bezpośrednio lub pośrednio z naturalnych składników. Przykładem jest aspiryna, której substancja czynna została pierwotnie wyizolowana z kory wierzby. Ponadto, rośliny tropikalne dostarczają związków wykorzystywanych w leczeniu nowotworów.
Zniszczenie lub degradacja bioróżnorodności, na przykład poprzez utratę siedlisk spowodowaną wycinką lasów, wpływa bezpośrednio na stabilność tych sektorów. Pokazuje to, jak blisko związana jest gospodarka z zasobami naturalnymi. Utrata owadów zapylających może prowadzić do spadku plonów, co z kolei wpływa na dostępność surowców dla przemysłu spożywczego i farmaceutycznego.
Obecnie bioróżnorodność jest zagrożona. Główne przyczyny tego stanu rzeczy to zmiany w użytkowaniu gruntów, zmiany klimatyczne, nadmierna eksploatacja zasobów, zanieczyszczenie środowiska oraz inwazje gatunków obcych. Utrata bioróżnorodności nie tylko destabilizuje ekosystemy, ale także niesie za sobą ryzyka, które mogą wpłynąć na działalność firm i całe gospodarki.
Dbanie o różnorodność biologiczną i ochrona ekosystemów staje się więc koniecznością, nie tylko z perspektywy środowiskowej, ale również biznesowej. Wdrażanie działań proekologicznych oraz świadomość ekologiczna stają się coraz bardziej istotnym elementem strategii wielu firm, które pragną minimalizować swoje ryzyko i zabezpieczać przyszłość swojej działalności.
Różnorodność biologiczna jest dziś w kryzysie. Według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), ponad 41 000 gatunków zwierząt na całym świecie jest zagrożonych wyginięciem, w tym 41% wszystkich płazów, prawie 33% koralowców tworzących rafy, 27% ssaków lądowych, ponad jedna trzecia wszystkich ssaków morskich i 13% spośród wszystkich znanych gatunków ptaków. W ciągu ostatnich 50 lat liczebność populacji kręgowców morskich, słodkowodnych i lądowych zmniejszyła się średnio o 68%, co wskazuje na drastyczny spadek liczebności wielu gatunków. Od 1990 roku świat stracił około 178 milionów hektarów lasów, co odpowiada powierzchni około siedmiu razy większej niż Polska. Lasy stanowią środowisko życia dla 80% płazów, 75% ptaków i 68% ssaków, więc ich utrata ma bezpośredni wpływ na bioróżnorodność.
Głównymi czynnikami wpływającymi na utratę różnorodności biologicznej są zmiany w użytkowaniu gruntów, zmiany klimatyczne, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych, zanieczyszczenie środowiska oraz wprowadzenie inwazyjnych gatunków obcych. Przekształcanie terenów pod rolnictwo czy rozwój infrastruktury prowadzi do utraty siedlisk i fragmentacji ekosystemów, co zagraża lokalnym gatunkom. Zmiany klimatyczne, w tym rosnące temperatury i zmienność opadów, wpływają na zmiany siedlisk i migracje gatunków, co może zakłócać delikatne równowagi ekosystemów. Nadmierna eksploatacja, np. przełowienie ryb czy wycinanie lasów, wywiera presję na populacje gatunków, zmniejszając ich liczebność i różnorodność genetyczną. Zanieczyszczenie środowiska – od chemikaliów przemysłowych po mikroplastik w oceanach – bezpośrednio zagraża zdrowiu wielu organizmów. Inwazyjne gatunki obce, które zajmują miejsce rodzimej fauny i flory, zmieniają strukturę ekosystemów i prowadzą do wypierania lokalnych gatunków. Te czynniki, działając pojedynczo lub w połączeniu, stanowią poważne zagrożenie dla bioróżnorodności na całym świecie.
Utrata różnorodności biologicznej niesie ze sobą negatywne konsekwencje dla biznesu.
Ryzyka te mają różne oblicza:
Ryzyka fizyczne: Utrata różnorodności biologicznej prowadzi do degradacji ekosystemów, co bezpośrednio wpływa na dostępność surowców. Przykładowo, zmniejszenie populacji owadów zapylających może ograniczyć produkcję roślin uprawnych, co z kolei wpływa na sektory takie jak rolnictwo czy przemysł spożywczy. Niedobór surowców, takich jak drewno czy rośliny wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym, zmusza firmy do szukania alternatywnych, często droższych źródeł, co wpływa na ich rentowność.
Ryzyka prawne: Regulacje prawne związane z ochroną środowiska stają się coraz bardziej restrykcyjne, w odpowiedzi na rosnące zagrożenia dla bioróżnorodności. Firmy, które nie dostosują się do tych regulacji, mogą ponosić konsekwencje finansowe, takie jak grzywny, utrata zezwoleń czy konieczność dostosowania działalności do nowych standardów. Przykładem są przepisy dotyczące ochrony siedlisk chronionych czy zakazy wprowadzania szkodliwych substancji do środowiska.
Ryzyka reputacyjne: W dobie rosnącej świadomości ekologicznej postrzeganie firmy przez interesariuszy, klientów i inwestorów zależy od jej podejścia do ochrony środowiska. Firmy, które nie wdrażają działań na rzecz ochrony bioróżnorodności lub są powiązane z negatywnymi skutkami środowiskowymi, narażają się na utratę zaufania i spadek wartości marki. Takie sytuacje mogą prowadzić do bojkotów konsumenckich, negatywnego PR-u i trudności w przyciąganiu inwestycji.
Ryzyka finansowe: Utrata różnorodności biologicznej wiąże się również z kosztami ekonomicznymi. Przykładowo, konieczność odbudowy zniszczonych ekosystemów, takich jak przywracanie lasów czy odtwarzanie populacji zwierząt, generuje znaczne wydatki. Ponadto, zmniejszona dostępność zasobów naturalnych prowadzi do wzrostu cen i trudności w prowadzeniu działalności gospodarczej. Firmy mogą być zmuszone do inwestowania w droższe rozwiązania technologiczne lub alternatywne surowce, co może wpłynąć na ich stabilność finansową i konkurencyjność na rynku.
Branże i sektory szczególnie narażone na ryzyka związane z utratą różnorodności biologicznej obejmują:
Rolnictwo i przemysł spożywczy: Te sektory są silnie uzależnione od zdrowych ekosystemów, ponieważ produkcja żywności wymaga zapylania przez owady, dostępu do czystej wody i żyznych gleb. Utrata bioróżnorodności może wpłynąć na spadek plonów i wzrost kosztów produkcji.
Przemysł farmaceutyczny: Wielu leków pochodzi bezpośrednio lub pośrednio z naturalnych substancji roślinnych i zwierzęcych. Degradacja siedlisk i zmniejszanie liczebności gatunków mogą ograniczyć dostęp do tych zasobów, co wpływa na badania i rozwój nowych terapii.
Leśnictwo: Utrata lasów i różnorodności biologicznej prowadzi do zmniejszenia zasobów drewna i innych produktów leśnych, co ma wpływ na zrównoważoną produkcję oraz stabilność sektora.
Turystyka ekologiczna: Regiony przyciągające turystów ze względu na swoją przyrodę, takie jak parki narodowe i obszary chronione, są szczególnie narażone na skutki utraty bioróżnorodności. Zniszczenie tych obszarów może zmniejszyć ich atrakcyjność, co z kolei odbija się na lokalnych społecznościach i firmach turystycznych.
Przemysł rybny: Przełowienie oraz degradacja ekosystemów morskich prowadzą do zmniejszenia populacji ryb, co wpływa na stabilność dostaw i przyszłość sektora. Spadek liczby ryb i zmian w ekosystemach może prowadzić do konieczności wprowadzania restrykcji połowowych.
Sektor energetyczny: Firmy zajmujące się produkcją energii, szczególnie w zakresie hydroelektrowni i biomasy, są uzależnione od ekosystemów wodnych i leśnych. Zmniejszenie bioróżnorodności może wpłynąć na przepływy wody i dostępność surowców.
Każda z tych branż jest w pewnym stopniu uzależniona od stabilnych ekosystemów i dostępności zasobów naturalnych. Utrata bioróżnorodności może prowadzić do zwiększenia kosztów operacyjnych, zmian w łańcuchu dostaw oraz trudności w utrzymaniu długoterminowej działalności biznesowej.
Firmy mogą minimalizować ryzyka związane z utratą różnorodności biologicznej poprzez wdrażanie zrównoważonych praktyk, takich jak redukcja emisji zanieczyszczeń, zmniejszenie zużycia surowców oraz ograniczenie odpadów. Zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi, w tym odpowiedzialne pozyskiwanie surowców, pozwala firmom działać w sposób, który chroni ekosystemy i zapewnia stabilność ich działalności.
Regularna ocena śladu ekologicznego i wpływu firmy na bioróżnorodność pozwala firmom zrozumieć, w jaki sposób ich działalność wpływa na środowisko. Świadomość tych wpływów umożliwia podejmowanie świadomych decyzji i wprowadzanie zmian, które minimalizują negatywny wpływ na ekosystemy. Narzędzia takie jak Life Cycle Assessment (LCA) oraz Product Environmental Footprint (PEF) mogą być używane do śledzenia i analizowania wpływu działalności na bioróżnorodność.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytucjami badawczymi oraz lokalnymi społecznościami pozwala firmom wspólnie podejmować działania na rzecz ochrony bioróżnorodności. Takie partnerstwa mogą obejmować wspólne projekty, finansowanie działań proekologicznych czy angażowanie się w programy odtwarzania siedlisk naturalnych. Działania te nie tylko zmniejszają ryzyko środowiskowe, ale także budują pozytywny wizerunek firmy.
Podkreślenie znaczenia różnorodności biologicznej w działalności biznesowej nie jest jedynie elementem zrównoważonej strategii korporacyjnej, lecz kluczowym działaniem zapewniającym długoterminowe bezpieczeństwo biznesowe. Inwestycja w ochronę bioróżnorodności przekłada się na zwiększenie odporności operacyjnej i zabezpieczenie przyszłości zarówno firm, jak i społeczeństw, które z nich korzystają. Wspólne działania biznesu, rządów i organizacji pozarządowych mogą skutecznie przyczynić się do ochrony i odtwarzania ekosystemów, co w obliczu współczesnych wyzwań jest nie tylko pożądane, ale wręcz konieczne.
Nasza firma oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie badania wpływu firmy na bioróżnorodność. Skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się, jak możemy wspierać Twoje działania w tym zakresie.
Ewa Chodkiewicz
Starszy Specjalista ds. różnorodności biologicznej i śladu wodnego
ewa.chodkiewicz@zerowasteconsulting.pl
Źródła:
– Plusy dla biznesu Światowy Dzień Pszczół. Dlaczego te małe owady są tak ważne?
– Czasopismo Biologia Od rośliny do leku, czyli jak rośliny leczą? Część I
https://www.czasopismobiologia.pl/artykul/od-rosliny-do-leku-czyli-jak-rosliny-lecza-czesc-i
– Nauka o klimacie Bioróżnorodność: czemu jest ważna i jak ją chronić? https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/bioroznorodnosc-czemu-jest-wazna-i-jak-ja-chronic
