Zbliża się kolejny termin składania kwartalnych raportów CBAM, a wraz z nim pojawiają się dodatkowe wyzwania dla importerów. Dla towarów objętych mechanizmem CBAM dopuszczonych do obrotu po 1 lipca 2024 r. nie będzie już możliwości raportowania emisji wbudowanych z wykorzystaniem wartości domyślnych, które można było stosować przez pierwsze trzy kwartały raportowania.

Jak się przygotować do tych oraz kolejnych zmian i jakie są potencjalne konsekwencje nieprzestrzegania nowych wymagań raportowania CBAM?

Czym jest CBAM – krótkie przypomnienie

Mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (CBAM) to unijny instrument będący częścią pakietu Fit for 55. CBAM ma na celu walkę z ucieczką emisji poprzez ograniczenie importu towarów wytwarzanych w krajach o mniej restrykcyjnych przepisach dotyczących emisji dwutlenku węgla. Działanie to wspiera cel osiągnięcia neutralności klimatycznej Unii Europejskiej do 2050 roku poprzez zapewnienie, że importowane towary będą objęte takimi samymi opłatami za emisje jak te wytwarzane w Unii, które podlegają pod europejski system handlu emisjami tzw. EU-ETS.

Mechanizm obecnie obejmuje szeroki wachlarz towarów wytwarzanych w sektorach energochłonnych tj. stal i żeliwo, aluminium, cement, energia elektryczna, nawozy czy wodór.

Uwaga: Dotychczasowa lista towarów objętych CBAM może się zmieniać ponieważ Komisja Europejska zapowiedziała przeglądy zakresu towarowego i możliwe poszerzenie o inne towary z sektorów objętych EU-ETS tj. produkty rafineryjne, szkło, ceramikę czy chemię organiczną.

Co obecnie CBAM oznacza dla importerów?

Dla importerów produktów objętych CBAM w pierwszej fazie wdrażania (tzw. okresie przejściowym, który potrwa do końca 2025 roku) obowiązki obejmują cykliczne raportowanie raz na kwartał danych dotyczących importowanych towarów, w oparciu o informacje uzyskane od dostawców.  Co to oznacza w praktyce:

– Raporty kwartalne: Opracowanie na podstawie dokumentacji celnej oraz danych szczegółowych od producentów towarów i złożenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Komisji Europejskiej tj. rejestru przejściowego CBAM.

– Współpraca z dostawcami: Aby wypełnić obowiązkowy raport, firmy muszą współpracować ze swoimi dostawcami. To oznacza, że trzeba poprosić dostawców o dokładne dane dotyczące m.in. instalacji, metod produkcyjnych, parametrów czy emisji związanych z produkcją sprzedawanych towarów oraz poniesionych opłat z jej tytułu w kraju produkcji.

Koniec uproszczeń – nowe wymagania raportowania od 1 lipca 2024

Z końcem czerwca 2024 r. zakończył się ostatni, trzeci okres sprawozdawczy kiedy importerzy mogli korzystać z uproszczonych metod obliczania emisji wbudowanych w importowane towary z wykorzystaniem wartości domyślnych. Już w raporcie za trzeci kwartał 2024 roku, który należy złożyć do końca października obowiązuje zasada, że zgłaszane emisje muszą być określone na podstawie danych rzeczywistych dostarczonych przez ich producentów.

Jakie kary grożą za brak lub niepełne raportowanie CBAM?

Obecnie właściwe organy ds. CBAM (w Polsce KOBiZE) skupiają się na weryfikacji zgodności raportów CBAM z obowiązującymi przepisami oraz na identyfikacji obszarów wymagających uszczegółowienia. Komisja Europejska traktuje okres przejściowy jako czas na naukę oraz dostosowywanie do nowych przepisów. Jednak należy pamiętać, że nie oznacza to, że można całkowicie zignorować ten obowiązek. Za błędy lub brak raportów CBAM grożą kary finansowe w wysokości od 10 do 50 Euro za tonę niezgłoszonych emisji. Co w przypadku np. niezgłoszenia emisji z importu 100 ton aluminium (zakładając emisje wbudowane na poziomie 12 ton CO2e/tonę aluminium) może wywiązać się z karą rzędu od 12 do nawet 60 tys. Euro.

Nałożenie kary może nastąpić jeżeli nie podjęto niezbędnych działań w celu dopełnienia obowiązku lub sprawozdanie CBAM jest nieprawidłowe lub niekompletne, a zgłaszający podczas wszczętej procedury korekty przez właściwy organ nie podjął niezbędnych kroków w celu skorygowania zgłoszenia.

W związku z powyższym importerzy już teraz powinni podjąć wszelkie niezbędne działania, aby zapewnić zgodność swojego raportowania z wymaganiami regulacji CBAM.

Co dalej? Jak zmienią się zasady od 2026 roku?

Już od 1 stycznia 2026 roku sytuacja jeszcze bardziej się zmieni, ponieważ mechanizm CBAM wejdzie w okres docelowy. Wówczas, aby móc importować towary objęte CBAM konieczne będzie wcześniejsze uzyskanie statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM (o który będzie można wnioskować od grudnia 2024 roku).

Upoważnieni zgłaszający CBAM będą musieli składać roczne deklaracji, ale także ponosić dodatkowe koszty związane z zakupem jednostek emisji – certyfikatów CBAM (tzw. podatek węglowy), które będą równoważne emisjom wbudowanym w towary, które zaimportowali. Będzie to podobne do systemu, który już działa w Unii Europejskiej dla dużych zakładów przemysłowych, które objęte są unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (EU-ETS).

Możliwe będzie zmniejszenie liczby certyfikatów CBAM, które będą przekazywane do umorzenia, jeżeli w państwie pochodzenia towaru producent uiszczał opłaty za emisje gazów cieplarnianych. Ponadto w latach 2026-2034 będzie funkcjonował również mechanizm korekty, który uwzględni obecne w ramach EU-ETS bezpłatne przydziały uprawnień do emisji.

Dlaczego aktywne działanie jest ważne dla importerów?

Przyszłe koszty będzie można zredukować poprzez wybór dostawców, którzy inwestują w czystsze technologie (zeroemisyjne, OŹE). Dlatego warto jak najszybciej rozpocząć otwartą komunikację z dotychczasowymi dostawcami w celu zidentyfikowania emisji związanych z produkcją dostarczanych towarów oraz ich planów w zakresie dekarbonizacji (redukcji emisji CO2). Dzięki tym działaniom będzie można ocenić jak mogą one wpłynąć na koszty w przypadku dalszej współpracy w kolejnych latach. W przypadku braku współpracy ze strony dotychczasowych partnerów warto wykorzystać ten czas na znalezienie innych dostawców, którzy będą w stanie dostosować się do wymogów i przyczynią się do dekarbonizacji naszego łańcucha dostaw.

Reasumując aktywne wdrażanie CBAM w przedsiębiorstwie umożliwia nie tylko spełnienie obowiązków prawnych, ale także przyczyni się do zminimalizowanie ryzyka związanego z przyszłymi zmianami regulacyjnymi, optymalizację kosztów średnioterminowych oraz poprawę wizerunku firmy jako firmy odpowiedzialnej społecznie i dbającej o ochronę środowiska.

Ponadto, zdefiniowanie i wdrożenie działań w łańcuchu dostaw w celu transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju pomoże ograniczyć wpływ na środowisko i przyczyni się do osiągnięcia celów klimatycznych.

Jakie trudności mogą napotkać firmy?

Mechanizm CBAM to nowe wyzwanie dla importerów. Choć okres przejściowy wciąż trwa, przedsiębiorcy coraz częściej zderzają się z zawiłościami obowiązków wynikających z tej regulacji takimi jak:

1. Złożoność procesu pozyskiwania danych: Stanowi jedno z największych wyzwań związanych z CBAM, ponieważ uzyskanie niezbędnych danych od dostawców jest szczególnie trudne w przypadku firm zlokalizowanych poza UE, które często nie rozumieją europejskich wymogów prawnych i metodyk obliczeniowych lub po prostu mają opory w udostępnianiu danych o swojej produkcji czy podmiotach z którymi współpracują. Zbudowanie efektywnej komunikacji z dostawcami, ustalenie formatu wymiany danych oraz weryfikacja ich wiarygodności to procesy czasochłonne, wymagające wiedzy i zaangażowania na wielu płaszczyznach.
2. Ograniczone możliwości korekty: W pierwszych kwartałach obowiązywania CBAM importerzy mieli możliwość wydłużonego czasu na składanie korekt wcześniej złożonych raportów. Jednak ten przywilej obecnie dobiegł końca i możliwości modyfikacji danych są znacznie ograniczone – jedynie do 2 miesięcy od zakończenia kwartału podlegającego sprawozdaniu.
3. Dynamicznie zmieniające się regulacje: Zakres przepisów regulujących mechanizm CBAM będzie stale poszerzany i dopracowywany w szczegółach w ramach aktów UE oraz przepisów krajowych. Ponadto Komisja Europejska wskazuje, że katalog towarów objętych CBAM będzie stopniowo poszerzany. Oznacza to, że przedsiębiorcy muszą być przygotowani na ciągłe zmiany w zakresie obowiązków z nich wynikających. Śledzenie tych zmian i dostosowywanie się do nowych wymagań może być czasochłonne i wymagać specjalistycznej wiedzy.

4. Ryzyko kar finansowych: Niezłożenie raportu lub złożenie go z błędami może skutkować nałożeniem kary finansowej w wysokości od 10 do 50 euro za tonę niezgłoszonych emisji. Wysokość kary będzie zależna od wielu czynników, takich jak ilość niezgłoszonych emisji, stopień umyślności naruszenia czy poziom współpracy z organem. Jednak nawet minimalna kara może stanowić poważne obciążenie dla budżetu firmy oraz nieść ryzyko nie uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM, co wiązałoby się z brakiem możliwości importu towarów CBAM od 2026 roku.

Skorzystaj ze wsparcia specjalistów Zero Waste Consulting

Samodzielne zmierzenie się z wyzwaniami związanymi z CBAM może być bardzo czasochłonne i obarczone ryzykiem popełnienia błędów. Wychodząc naprzeciw potrzebom naszych klientów oferujemy indywidualne podejście i dedykowane wsparcie w zakresie CBAM, w tym:

• Monitoring zmian w regulacjach CBAM: Śledzenie wszelkich zmian w przepisach dotyczących CBAM.
• Konsultacje i szkolenia: Nasi eksperci pomogą Ci zrozumieć nowe przepisy i ich wpływ na Twoją działalność oraz zapewnią wsparcie merytoryczne w kontaktach z organami.
• Wsparcie w komunikacji z dostawcami i weryfikacji danych: Pomożemy Ci w efektywnym pozyskiwaniu niezbędnych danych od dostawców oraz zweryfikujemy czy dane te są zgodne z wymaganiami CBAM i mogą być wykorzystane do celów raportowych.
• Przygotowanie raportów: Przygotujemy zgodnie z obowiązującymi przepisami i złożymy wszystkie wymagane raporty w terminie.

Nie czekaj do ostatniej chwili!

Skontaktuj się z nami już dziś, a my pomożemy Ci sprawnie spełnić wszystkie obowiązki związane z CBAM.

Justyna Kwiatkowska

Starszy specjalista ds. dekarbonizacji

justyna.kwiatkowska@zerowasteconsulting.pl